مدیر بخش ​انسان‌شناسی زیستی: خانم دکتر زهره انواری زهره انواری

رایانامه: z.anvari@ut.ac.ir 

           (مشاهده سوابق)

 

معرفی بخش ​

 تاریخچه:

بخش (آزمایشگاه) مطالعات انسان‌شناسی زیستی زیر مجموعه‌ای از مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران است که توسط مرحوم دکتر اصغر عسگری خانقاه کار خود را از سال 1379 آغاز کرده و در طی این سا‌ل‌ها از طریق ارتباط با گروه‌های داخلی و بین‌المللی در جهت پویایی این علم گام برداشته است.

از جمله فعالیت­‌های این بخش در راستای ارتباط با گروه‌­های بین‌المللی، شکل‌­دهی طرح مشترک دیرین‌انسان‌­شناسی بین دو کشور ایران و فرانسه (FIPP) بود. این گروه فعالیت خود را از سال 2000 در قالب یک برنامۀ بررسی مقدماتی در منطقۀ گسترده­ای از یزد تا آمل، از جنوب به سمت شمال آغاز کرد. کانون اولیۀ بررسی­‌های این گروه در سال 2005 مربوط به گمانۀ آزمایشی دو غار (آدوروشک 3 و 4) در کوه‌­های شیرکوه (مهریز یزد) بود و همچنین پژوهش­‌های این گروه در البرز مرکزی منجر به شناسایی سه محوطۀ روباز: گرم­رود 2 در روستای بلیران، شهرستان آمل (مازندران) منتسب به دوران پارینه­‌سنگی جدید و مُغانک و اُچونک نزدیک شهر دماوند (تهران) مربوط به دوران پارینه­‌سنگی میانی شد؛ که در نهایت فعالیت خود را در منطقۀ گرم­رود که دارای بافت لایه‌­نگاری از دوران پارینه‌­سنگی جدید بود متمرکز کردند و در طی سه فصل از سال 1385 تا 1387 در این محوطه به کاوش باستان­‌شناختی پرداخته است. نتایج حاصل از این کاوش‌ها به صورت مقالات متعدد، ارائه در کنفرانس‌های بین‌المللی و داخلی و انتشار کتاب ”گرمرود پناهگاه شکار در ایران دیرینه سنگی فوقانی“ به سه زبان فارسی، انگلیسی و فرانسوی بوده است. بقایای استخوانی و ابزارهای سنگی کشف شده در این کاوش‌ها که داده‌های بسیار ارزشمند مربوط به دوره پارینه سنگی فوقانی است در این بخش نگهداری می‌شود و مورد استفاده آموزشی و پژوهشی است. در واقع این آزمایشگاه را می‌توان موزه تاریخ طبیعی انسان تعریف کرد. زیرا علاوه بر کشفیات مربوط به دوره ماقبل تاریخ، دارای مولاژها و استخوان‌هایی از گونه‌های مختلف انسانی است که در نوع خود در ایران کم‌نظیرند و مورد استفاده محققین قرار می‌گیرند.

کلاسهای آموزشی با حضور اساتید ایرانی و فرانسوی در دانشگاه تهران- دانشکده علوم اجتماعی 1385

 

 

دوره های آموزش آزمایشگاهی در مرکز مطالعات علمی فرانسه پاریس برای پژوهشگران ایرانی تصاویر فوق نحوه قالب گیری در آزمایشگاه را نشان می دهد (سال 1392).

 

          برنامه کاوش و بررسی گرمرود برنامه FIPP

 

                                                                        

نمایی از چهار نقطه از محوطه مغانک (Chevrier, 2006)

 


نمایی از سازند مغانک در شرق رودخانۀ دوآب (Berillon,2006)

 

نمایی از سازند مغانک در شرق در غرب رودخانۀ دوآب (Berillon,2006)

 

از جمله دیگر نتایج همکاری بین‌المللی این آزمایشگاه می‌توان امکان تحصیل و فرصت مطالعاتی در رشته انسان‌شناسی زیستی برای دانشجویان ایرانی در فرانسه و بازگشت آنان به کشور و تربیت متخصصان در این رشته اشاره کرد.

همچنین به کمک این آزمایشگاه بینارشته‌ای انسان‌شناسی زیستی در سال 1394 در دانشگاه تهران تاسیس شد. این آزمایشگاه همانطور که در طرح مصوب این رشته آمده است، تا کنون یکی از مکان‌های اصلی آزمایشگاهی و آموزشی این رشته محسوب می‌شود.

 

فعالیت‌ها

1- آموزشی و پژوهشی

این مکان علاوه بر فعالیت‌های پژوهشی، مکانی آموزشی برای درس‌های انسان‌شناسی زیستی، دیرینه‌شناسی انسانی و انسان‌شناسی باستان‌شناختی برای دانشجویان رشته‌های انسان‌شناسی و باستان‌شناسی دانشگاه تهران است. در این بخش همچنین کارگاه‌های آموزشی برای عموم علاقمندان این رشته برگزار می‌شود.

کارگاه آموزشی تعیین سن و جنس (1404)

هم‌اکنون دانشجویان کارشناسی ارشد انسان‌شناسی زیستی بخش آزمایشگاهی پایان‌نامه خود را در این مکان انجام می‌دهند. این مطالعات در حوزه استخوان‌شناسی، استخوان‌سنجی، دیرین جمعیت‌شناسی، دیرین‌بیماری‌شناسی و تشخیص بیماری در این دو جمعیت تاریخی در حال انجام است.

همچنین دانشجویان و علاقمندان به صورت عملی آموزش می‌بینند تا بتوانند در آینده کارشناسان حوزه انسان‌شناسی زیستی باشند. از جمله فعالیت‌های عملی می‌توان به تمیز کردن بقایا، ثبت و ضبط و عکس‌برداری، مطالعه استخوان‌شناسی و تعیین سن، اندازه قد و جنسیت و در نهایت تهیه گزارش از این مطالعات اشاره کرد.

تمیز کردن جمجمه باستانی (1403)

2- فعالیت‌های میدانی:

دانشجویان پس از آموزش‌های نظری و عملی در آزمایشگاه با حاضر شدن در محوطه‌های باستانی با فعالیت میدانی یک انسان‌شناس در هنگام کشف بقایای انسانی از نزدیک آشنا می‌شوند. این امر از طریق برگزاری اردوهای یک روزه بازدید از محوطه‌های در حال کاوش، دوره‌های کارآموزی طولانی مدت و کوتاه مدت انجام می‌شود.

دوره کارآموزی دانشجویان کارشناسی ارشد انسان‌شناسی زیستی در دوره کاوش و بررسی انسان‌شناسی زیستی بقایای استخوانی، سنندج (1402)

 

3- انتشار کتاب:

 ”گرمرود پناهگاه شکار در ایران دیرینه سنگی فوقانی“ حاصل فعالیتهای میدانی بخش انسان‌شناسی زیستی؛ نتایج مطالعات علمی همه جانبه یافته‌های بررسی‌ها و کاوش‌های طرح FIPP  در این کتاب جامع به چاپ رسیده است.


 4- مقالات چاپ شده

  • عسگری خانقاه، اصغر، ژیل بریون، ژان ژاک باهن، بنوآ شوریه، والری زیتون، 1385  "جمعیت پیش از تاریخ ایران، نتایج مقدماتی پژوهش‌­های دیرین انسان‌شناسی در منطقۀ یزد، دماوند و آمل"، مجلۀ باستان‌شناسی، سال دوم، شمارۀ 4.
  • عسگری خانقاه، اصغر، ژیل بریون، ژان ژاک باهن، بنوآ شوریه، والری زیتون، بهشتی، محمد، 1383  ”نخستین مظاهر سکونت انسان در ایران آثار مهاجرت در دوره پلیستوسن تحتانی"، مجلۀ نامه پژوهشگاه میراث فرهنگی، سری 9، دوره دوم، شماره 4: 53-64.
    • ASGARI KHANEGHAH A., BERILLON G., ZEITOUN V. and BAHAIN J.-J., BEHESHTI M.S. (2005): Original inhabitants of Iran: first signs of immigration during inferior pleistocene. Namé-ye Pajouhechgâh-é Miras-é Farhangui, Quaterly, serial 9, Vol. 2 (4) : 53-64. (en Persan, résumés en anglais)
    • ASGARI KHANEGHAH A., BERILLON G., BAHAIN J.-J., ZEITOUN V., CHEVRIER B. (2007) : Les peuplements préhistoriques de l’iran. Premiers résultats du programme paléoanthropologique franco-iranien à Yazd, Damavand et Amol. Bastanshenasi Daneshga Teheran, 2 (4) : 12-25 (en Persan, résumés en anglais).
    • Anvari, Z, Berillon,G, Asgari Khaneghah,A, Grimaud Herve, D, Moulin, V, Nicolas.G.2014, Kinematics and Spatiotemporal Parameters of Infant-Carrying in Olive Baboons, AMERICAN JOURNAL OF PHYSICAL ANTHROPOLOGY, 2014.
    •  Anvari, zohreh, Dominique Grimor Herver, and Asgar Asgari Khaneghah. "Integrative study of walking and infant-carrying in Qashqai, non-mechanized nomads of Fars (Iran). Anthropobiological perspectives.." Société d'Anthropologie de Paris, Lyon.
    • BERILLON G., ASGARI KHANEGHAH A., CHEVRIER B., ZEITOUN V., BEHESHTI M., ANTOINE P., BAHAIN J.-J., RAMIREZ ROZZI F., NOSHADI S., EBADOLLAHI CHANZANAGH H. (2007) : Mousterian in central Alborz. Preliminary results of the 2006 field mission of the French and Iranian Palaeoanthropological Program on the Moghanak locality (Damavand, Teheran). Archaeological Reports (The Iranian Center for Archaeological Research, Téhéran), 7 (1): 60-72.
    • BERILLON G., ASGARI KHANEGHAH A., ANTOINE P., BAHAIN J.-J., CHEVRIER B., ZEITOUN V., AMINZADEH N., BEHESHTI M., EBADOLLAHI H., NOCHADI S. (2007) Discovery of New Open Air Palaeolithic Localities in Central Alborz (Northern Iran). Journal of Human Evolution, 52 : 380-387. DOI : 10.1016/j.jhevol.2006.10.004.
    • BERILLON, G., ASGARI KHANEGHAH, A., CHEVRIER, B., AUGUSTE, P., ZEITOUN, V., BEHESHTI M., NOCHADI S., EBADOLLAHI CHANZANAGH H., RAMIREZ-ROZZI F., BAHAIN J.-J., ANTOINE, P., VERCOUTÈRE, C. (2009) : Late Pleistocene Prehistory in Central Alborz: Preliminary results of the French and Iranian Palaeoanthropological Programme 2006 on the excavation of Garm Roud 2 (Amol, Mazandaran). In : Otte, M., Biglari, F., Jaubert, J. (Eds.), Iran Palaeolithic – Le Paléolithique d’Iran. Oxford: Archeopress, BAR International Series, 1968: 101-108.
    • CHEVRIER B., BERILLON G., ASGARI KHANEGHAH A. (2010) new data on the Moghanak prehistoric site (Tehran province, Iran). Antiquity, 84 (325).
    • CHEVRIER B., BERILLON G., ASGARI KHANEGHAH A., ANTOINE P., BAHAIN J.-J., ZEITOUN V. (2006) : Moghanak, Otchounak, Garm Roud 2 : nouveaux assemblages paléolithiques dans le Nord de l'Iran. Caractérisations typo-technologiques et attributions chrono-culturelles. Paléorient, 32, 2 :59-79.
    • Zohreh Anvari, Gilles Berillon, Kristiaan D’Août, Dominique Grimaud-Hervé and Mahtab Rezaei, 2024, Infant-carrying mechanisms in a natural environment: the case of Qashqai nomad, Evolutionary Human Sciences, 6, e36.
  •  

5- پایان‌نامه‌های انجام‌شده:

  • ابوالفتحی، مهکامه، 1397، رفتار فناورانه پارينه‌سنگي جديد در البرز (ايران)، دکتری، پاریس موزه اووم.
  • صادقی نژاد، رباب،1394، فناوری شناسی دست افزارهای سنگی محوطه مغانک – اوچونک (دماوند- تهران)، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد تهران مرکز.
  • ابوالفتحی، مهکامه، 1392، مطالعه ریخت شناسی و فن آوری دست افزارهای سنگی به دست آمده از کاوش سال ۱۳۸۵ محله گرمرود ۲، بلیران، آمل، مازندران، کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.
  • علیرضا قدرتی، 1402، تبارشناسی جمعیت مرسین‌چال از طریق بقایای اسکلتی، کارشناسی ارشد انسان‌شناسی زیستی دانشگاه تهران
  • Zohreh Anvari ; Transport des enfants et locomotion : approche intégrative biomécanique et comparative chez l'humain et le primate non humain, sous la direction de Dominique Grimaud-Hervé et Gilles Berillon: Thèse de doctorat : Anthropologie biologique : Paris, Muséum national d'histoire naturelle : 2013.

6- طرح‌های پژوهشی انجام‌شده:

بخش انسان‌شناسی زیستی چند طرح در حوزه مطالعات فرهنگی و زیستی به انجام رسانده است که عبارتند از: پروژه‌های مردم‌نگاری روستاهای تالش (بررسی پوشاک زنان تالش، پروژه انسان‌شناسی تغذیه و  خطوط پوستی).

  • در خرداد ماه 1393 در راستای مطالعه منطقه تالش پژوهشی مردم شناختی بروی پوشاک زنان این منطقه انجام شد.
  • بررسی انسان­‌شناسی تغذیه و خطوط پوستی در روستاهای تالش در سال 1390 به سرپرستی آقای دکتر اصغر عسکری خانقاه با همکاری مرحوم دکتر محمد شریف کمالی، آقای دکتر یوسفی جولندان از دانشگاه گیلان و آقای دکتر حسین اسماعیل پور از دانشگاه گیلان.
  • مطالعه گذار از دوره مفرغ به آهن در جنوب شرق دریای مازندران با استناد به داده های ژنتیکی، استخراج ژن از یافته های استخوانی محوطه‌های شمال ایران از جمله طرح‌های انجام‌شده توسط پژوهشگران بخش انسان شناسی بوده است.

 

سمینارها و پوسترهای ارائه‌شده در مجامع بین‌المللی و داخلی: