همزمان با فرارسیدن شصت و یکمین سالروز قیام تاریخ‌ساز ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران با تأکید بر اهمیت ریشه‌های اجتماعی و فرهنگی این رویداد و نقش نهادهای دینی در تحولات جامعه ایران، دو اثر ارزشمند از مجموعه پژوهش‌های مطالعات دین خود را منتشر می‌کند. این دو کتاب، «تشکیلات مذهب شیعه» و «حوزه علمیه قم»، هر دو به قلم زنده‌یاد ابومحمد وکیلی قمی (۱۳۰۸-۱۳۹۵ ش)، پژوهشگر  پژوهشگر دینی برجسته این مؤسسه، (زندگینامه) هستند.

قیام ۱۵ خرداد به عنوان نقطه‌ای عطف در تاریخ معاصر ایران، ارتباط تنگاتنگی با نقش و جایگاه نهاد مرجعیت شیعه و حوزه علمیه قم داشت. مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، که از بدو تأسیس در سال ۱۳۳۷، به بررسی جامع ابعاد مختلف جامعه ایرانی از جمله مسائل دینی و مذهبی می‌پرداخته، در دهه‌های گذشته نیز پژوهش‌های مهمی را در این حوزه انجام داده است. وجود «شعبه‌ی تحقیقات مذهبی» در گروه جامعه‌شناسی مؤسسه در آن دوره، نشان از اهتمام ویژه به این بخش از مطالعات اجتماعی دارد.

کتاب «تشکیلات مذهب شیعه» که نخستین بار در مهر ۱۳۴۵ منتشر شد، یک گزارش تاریخی-تحلیلی از مفهوم اجتهاد و مرجعیت در تشیع ارائه داده و مروری بر زندگی شماری از فقهای بزرگ شیعه تا زمان تألیف است. این اثر یکی از اولین پژوهش‌های دانشگاهی در زمینه ساختار و تاریخ نهاد روحانیت شیعه با رویکرد اجتماعی-تاریخی محسوب می‌شود.

کتاب «حوزه علمیه قم»، دیگر اثر مهم زنده‌یاد وکیلی قمی که در سال 1348 توسط مؤسسه منتشر شده است، به مطالعه نهادی و اجتماعی حوزه علمیه قم به عنوان یکی از مهم‌ترین کانون‌های مذهبی و علمی شیعه می‌پردازد و درک عمیق‌تری از ساختار درونی و نقش اجتماعی این نهاد ارائه می‌دهد.

انتشار این دو اثر در آستانه سالروز ۱۵ خرداد، نه تنها ادای احترام به میراث علمی مؤسسه و پژوهش‌های پیشگامانه در حوزه  جامعه‌شناسی دین است، بلکه فرصتی برای تأمل مجدد بر ریشه‌های اجتماعی و فرهنگی رویدادهای تاریخ معاصر ایران فراهم می‌آورد.

دانلود کتاب «تشکیلات مذهب شیعه»، ابومحمد وکیلی قمی  (۱۳۴۵)

دانلود کتاب «حوزه علمیه قم»، ابومحمد وکیلی قمی  (1348)