موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی

عنوان: اجاره‌­نامه و اجاره‌­نشینی در تهران  (بررسی توصیفی)

مجری و همکاران اصلی: فیروز توفیق

سال انتشار: 1350

بیان مسئله

هدف اصلی تحقیق شناخت چگونگی وضعیت اجاره‌­خانه و اجاره‌­نشینی در شهر تهران است لذا سؤالاتی نظیر چگونگی تحویل اجاره­‌خانه در مناطق مختلف تهران و وضع اجاره‌­نشینی در این مناطق مورد بررسی قرار گرفته است.

روش تحقیق

این بررسی شامل دو تحقیق مجزاست. یک مرحله نزد خانوارهای مستأجر و دیگری نزد بنگاه‌­های معاملات املاک انجام شده است. در بررسی خانوار از تکنیک مصاحبه مستقیم و تکمیل پرسشنامه اقدام شده و برای بررسی بنگاه‌­ها نیز از مصاحبه آزاد بهره گیری شده است.

اهم یافته­ها و نتایج

به‌­طور­کلی، در خصوص وضعیت مستأجران در این سال(1350)، چنانچه جامعه اجاره­نشینان را از نظر درآمد به چهار گروه درآمدی؛ پائین (کمتر از 5000 ریال در ماه)، متوسط پائین (5000 تا 10000 ریال) متوسط بالا (10000 تا 20000 ریال) و بالا (20000 ریال و بیشتر) تقسیم کنیم، مستاجر متوسط تهرانی صاحب خانواری است متشکل از کمتر از 5 نفر عضو (2 تا 3 نفر فرزند) که لااقل یکی از آنان به مدرسه می­رود. خانۀ او 61 متر مربع زیربنا و 25 مترمربع مساحت آزاد یا حیاط و کمی بیشتر از 2 اطاق دارد، یعنی در هر اطاق بیش از دو نفر سکونت دارند و به­ازای یک نفر عضو خانوار حدود 14 مترمربع زیر بنا ست که طبق موازین علمی در نقطه عطف مسکن قابل قبول قرار دارد. مستأجر مورد بحث ماهانه 920 تومان درآمد پولی دارد که 23 درصد آن را (یعنی 211 تومان) بابت کرایه خانه می­پردازد. از هر صد خانوار فقط 35 خانوار آشپزخانه، 21 خانوار حمام و 66 خانوار مستراح مستقل دارند. حتی اگر چنین مسکنی را که ساکنان آن بی­تردید از نظر جا و تجهیزات در مضیقه هستند معیار قرار دهیم، متجاوز از 70 درصد مستاجران تهران وضعی بدتر از این دارند. وضع 42 درصد از مستأجران بحرانی است؛ زیرا آنها با پرداخت نزدیک به یک سوم درآمدشان بابت اجاره برای هر 3- 4 نفر یک اطاق و به‌­ازای هر نفر 6/5 متر مربع زیربنا در اختیار دارند. آشپزخانه فقط در یک چهارم موارد به چشم می­خورد. حمام مناسبی  وجود ندارد (کمتر از 2 درصد) و برای هر 5/2 خانوار (یعنی 11 نفر) یک مستراح موجود است. مساحت زیربنای خانه­‌های ایشان به­طور متوسط از 25 مترمربع و مساحت آزادشان از21 متر مربع تجاوز نمی­‌کند. بدیهی است که در چنین شرایطی پرورش 2- 3 فرزند و تحصیل آنان با مشکلات بسیاری مواجه است. به­‌طور­کلی، عللی که بنگاه‌­های معاملات ملکی جهت توجیه افزایش اجاره‌­خانه عنوان می­کنند عبارت­‌اند از افزایش قیمت زمین، مالیات­‌ها و عوارض، افزایش قیمت مصالح ساختمانی، افزایش دستمزد کارگران ساختمانی، کمبود پول و مشکل سرمایه­‌گذاری در ساختمان و بهبود تسهیلات و تجهیزات مسکونی. به­‌طور­کلی، طی چهار سال متمادی افزایش نرخ اجاره­‌خانه در معاملات جدید زیاد بوده است و فشار زیادی را به مستأجرین در هنگام تعویض خانه وارد می‌­کند. همچنین افزایش نرخ معاملات جدید با مناطق تعیین شده شهر و پایگاه اقتصادی اجتماعی مستأجرین رابطۀ معنی­داری دارد.

واژگان کلیدی: اجاره، سکونت، مستأجر، اجاره­‌نشینی، تهران

دانلود اصل گزارش از اینجا